Wciąż się pali, jak…

         Według Długosza, zapiski o pożarach i stratach pożarowych na Ziemi Chełmskiej datują się od XI wieku. W połowie XIII wieku, w Chełmie, po napaści przez Tatarów, wybuchł pożar, który niemal całkowicie zniszczył gród. Duże straty poniosło miasto wskutek pożarów w latach 1474 i 1475.  Oto, co napisał w swoich kronikach Jan Długosz w roku 1474. „Rok był niezwykły w całej Europie i we wszystkich ziemiach Królestwa Polskiego, ponieważ słońce grzało mocniej niż zwykle i nie dopuszczało żadnego deszczu, a stałe źródła wody zmieniły się w suche miejsca (…). Dymiły we wszystkich ziemiach polskich lasy, bory, krzaki i leśne ustronia od pożarów. Spłonęły też miasta: Wieliczka, Konin, Bełz, Lubomla, Chełm oraz katedra w Łęczycy ze wszystkimi dworami (…) Równie wielki pożar musiał szaleć w Chełmie 4 czerwca 1578 roku, jeśli król pozwolił po nim mieszczanom zaopatrywać się w budulec i opał w lasach starościńskich.”

Pożary, które miały miejsce w końcu XVI wieku oraz w roku 1638 zniszczyły liczne zabudowania na Górze Chełmskiej. W roku 1648, podczas napadu kozackiego, miasto zostało doszczętnie spalone. Tak chełmscy mieszczanie przedstawili Janowi Kazimierzowi obraz zniszczeń: niektórzy pod protekcję dziedzicznych panów udali się, drudzy po zniesionych ogniem domach, po jamach się tułają.

Pożary wybuchały nie tylko podczas wojen. Bezpieczeństwo Ziemi Chełmskiej w dużym stopniu zależało od uporządkowania spraw ogniowych. Dlatego problemem tym często zajmowały się władze miasta. Na przykład uchwała z roku 1620 nakazywała naprawianie kominów, zaopatrzenie budynków w bosaki i drabiny. W roku 1696 uchwalono, że mieszczanie i podmieszczanie mają pełnić straż nocną, chroniącą mienie przed pożarem. W 1791 roku magistrat wydał zarządzenie, które zabraniało budowania drewnianych domów w rynku. Każdy dom miał posiadać sprzęt przeciwpożarowy, kominy miały być murowane.

Trudny dla Ziemi Chełmskiej był wiek XIX. Chełm przeżył wielki pożar w 1801 roku i dwa pożary w rok później. Kolejny, powodujący podobnie wielkie zniszczenia pożar przeszedł przez miasto w roku 1848. Podobne zagrożenie pożarem dotyczyło także innych miejscowości. Kilkakrotnie na przestrzeni wieków palił się Krasnystaw. Kroniki odnotowują także wielki pożar Włodawy w pierwszej połowie XVI wieku.

Trudno jest dzisiaj określić rok powstania służb przeznaczonych do walki z pożarami na Ziemi Chełmskiej. Jednak zachowane dokumenty i zapiski kronikarskie pozwalają stwierdzić, że pierwsze zorganizowane oddziały strażackie powstały w drugiej połowie XIX wieku. Działalność na rzecz poprawy stanu ochrony przeciwpożarowej przez zorganizowane straże pożarne datuje się od 5 kwietnia 1881 roku, kiedy to założono straż pożarną w Krasnymstawie. Jedną z najstarszych jest również straż pożarna w Chełmie, której nieprzerwana działalność datuje się od roku 1884.

Powyżej – to fragmeny mojego większego opracowania. Zakres tej pracy, poza analizą pożarów na Ziemi Chełmskiej, przyczyn i miejsc ich powstawania oraz strat spowodowanych tym ciągle groźnym żywiołem, wskazuje również działania profilaktyczne, zmierzające do podniesienia stanu ochrony przeciwpożarowej w dawnym województwie chełmskim.

Zerkam na to opracowanie, a szczególnie na jego historyczną część, którą w skrócie tutaj przepisałam wraz z datami, aby przypomnieć, jak odległych czasów sięga ochrona przeciwpożarowa i tak sobie myślę, że wielowiekowe zabiegi profilaktyczne i zalecenia, ciągle jeszcze nie przynoszą pożądanych rezultatów. Choć analiza dotyczy Ziemi Chełmskiej, podobnie jest w całym kraju. Wprawdzie nie płoną już całe miasta, jak podczas najazdów i wojen, ale pożary, jak były… tak są!

Dochodzę więc do wniosku, że jedynie surowa dyscyplina jest w stanie zapobiegać nieszczęściom, a wobec niedawnego oraz  z przed 2 lat pożaru hotelu w Białowieży, zbudowanego w większości z materiałów palnych,  jakże słusznym zdaje się być zarządzenie  mądrego magistratu z 1791 roku.

Kto dzisiaj, w XXI wieku, kiedy zagrożeń jest znacznie więcej, niż przed wiekami  /choćby ze względu na liczne instalacje i urządzenia elektryczne oraz gazowe/  pozwala na budowę hotelu z łatwopalnych materiałów oraz krycie dachu trzciną i słomą, jak za króla Ćwieczka? No, kto? I dlaczego?

Nie chcę nawet sobie wyobrażać, co by się stało, gdyby do hotelu przyjechali już goście na majówkę i głęboko spali, znużeni zakrapianym grillowaniem.

Sezon wakacyjny tuż. Warto uważać przy wyborze noclegu. Urocze hotele i pensjonaty z modną unowocześnioną strzechą  /której w przeciwieństwie do ognia woda się nie ima i nie da się takiego dachu ugasić/, wybudowane z pięknego drewna mogą okazać się mocno niezdrowe, choć ze zdrowotnych materiałów podobno wykonane, o!

       Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną.  Po II wojnie światowej, przez lata prowadzono z powodzeniem walkę ze strzechami, aby przestały płonąć całe wsie. I przestały! Obecnie zaś niektórzy chętnie wracają pod strzechy. O ile pod takimi dachami chcą sami żyć na jakiejś odludnej działce rekreacyjnej, to niejako ich ryzyko i sprawa. Gorzej, jeśli „słomiana nowomoda”  wkracza do budynków użyteczności publicznej, do których także zalicza się obiekty turystyczne i socjalne, lub domów mieszkalnych w zabudowie zwartej. Wtedy narażone na niebezpieczeństwo są  dziesiątki innych ludzi! O oszczędzaniu, jak w przypadku stosowania w budownictwie taniej dykty i różnych łatwopalnych „wynalazków”, tylko wspominam na marginesie…

Nie mogę się oprzeć, aby nie dopisać dodatkowej zwrotki do znanej piosenki biesiadnej.

A wciąż się pali, jak ch…

A winny patrzy, łeb zadziera…

Bo zbudował taki modny dom…

Parę wieków z ogniem ludzie walczyli…

Stos mądrych przepisów wreszcie uchwalili…

A i tak się spalił dom!

Życzę Koleżankom i Kolegom Strażakom jak najmniej pożarów i żadnych budynków pod strzechami.